جوان آنلاین: آغاز سال تحصیلی با جنبوجوشهای اجتماعی همراه است. مراکز آموزشی کشور خود را برای یک سال پر تلاش آماده میکنند و پذیرای دانشآموزان و دانشجویان میشوند تا یک دوره آموزشی دیگر سپری شود و مقوله پیشرفت تحصیلی، به ظهور و ثبوت برسد. به همراه این جریان؛ خانوادهها نیز وارد فعالیت میشوند و عزیزان خود را در امر تحصیل و پیشرفت علمی، مورد حمایت قرار میدهند و این دو جریان یعنی خانه و مدرسه؛ نقش اصلی را در این راه ایفا میکنند. جای هیچ شک و تردیدی نیست که دو نهاد خانه و مدرسه به دنبال کسب موفقیت دانشآموزان هستند و در مسیر این هدف مشترک میتوان تشریک مساعی و همدلی ایجاد کرد، اما با وجود این هدف مشترک و زمینههای مساعدی که برای ایجاد و برقراری همکاریهای مشترک وجود دارد، متأسفانه مابین این دو نهاد، کمترین سطح از همکاری مشاهده میشود. این موضوع یکی از چالشهایی است که باید در ابتدای سال تحصیلی مطرح کنیم و درباره آن به بحث و گفتگو بپردازیم و برای شناسایی و حل مسائل و مشکلات موجود سر راه فعالیتهای آموزشی و تحصیلی، چارهجویی کنیم.
در گام نخست لازم به نظر میرسد از خود بپرسیم این همه جنب و جوش برای تحصیل علم و دانش به خاطر چیست و چرا هر ساله باید این جریان بزرگ بهوجود آید و خانه و مدرسه بر فعالیتهای آموزشی و تحصیلی تمرکز کند؟ هر چند پاسخگویی به این پرسش ظاهراً سهل و آسان به نظر میرسد، اما پیچیده هم هست، زیرا پرسش دیگری بهوجود میآید که چرا با وجود داشتن هدف مشترک؛ برنامههای خانه و مدرسه به نقاط اشتراک نمیرسند؟
در این زمینه باید به این نکته اشاره کرد که ساز و کارهای حاکم بر خانه و خانواده مجموعهای از رفتارهای اعضای خانواده را شکل میدهند و درپی آن شاهد بروز این رفتارها در سطح جامعه هستیم و حال طرح یک پرسش دیگر: «مدرسه؛ تا چه اندازه میتواند در مهندسی آن ساز و کارها نقش داشته باشد؟»
اینگونه به نظر میرسد که به حلقه مفقوده بحثی که در پیش داریم دست یافته باشیم و به خوبی میدانیم که ریشه مشکلات ما کجاست؟! ظهور و ثبوت رفتارهای تزاحمی و ایذایی در مسیر حرکت خانه و مدرسه که نتیجهای جز کاهش کمی و کیفی خدمات آموزشی و نتیجهگیری تحصیلی را به ارمغان نمیآورد، در کجا ساخته و پرداخته میشود؟ آیا دلیلی جز هماهنگ نبودن برنامههای خانه و مدرسه میتواند باعث بروز این نوع رفتارها شود؟ نوع رفتار والدین با فرزندانی که سال تحصیلی جدید خود را آغاز میکنند چگونه است و تا چه اندازه در پیشرفت یا شکست تحصیلی دانشآموزان نقش دارند؟ طرح اینگونه پرسشها ذهن ما را بر موارد و واقعیتهایی متمرکز میکند که شاید به طور معمول کمتر به آنها توجه میکنیم و تلاشی که برای پاسخگویی به پرسشها انجام میدهیم نیز ارزشمند است زیرا راهکارهای لازم و ضروری را برای برون رفت از بحرانهای موجود مییابیم.
آسیبهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ناشی از نبود برنامههای مشترک مابین خانه و مدرسه بسیار زیاد است و فقط به اختلالات رفتاری موجود در دانشآموزان و اولیای خانه و مدرسه خلاصه نمیشود و همانطور که همه شاهد هستیم؛ سوءمدیریت و سوءجریاناتی که امروزه بر نهادهای مردمی و حاکمیتی سایه افکنده و باعث بهوجود آمدن انواع و اقسام بحرانها شده است را نیز باید از آثار و تبعات این موضوع مهم بدانیم.
سطح انتظارات اولیای خانه و مدرسه از یکدیگر از یک سو و انتظارات و خواستههایی که به طور متقابل مابین والدین و دانشآموزان وجود دارد از سوی دیگر، گویای این مطلب است که ما برای ایجاد و برقراری یک ساز و کار مفید و مؤثر برای از میان برداشتن موانع توسعه و پیشرفت در زمینههای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی هیچ تلاش و کوششی نداشتهایم و روند افزایش مشکلات اینچنینی؛ این واقعیت را بیش از پیش بر ما نمایان میکند. دانشآموز حق دارد بداند که پس از پایان تحصیلات، چه سرنوشتی خواهد داشت و اولیا نیز باید قادر به پاسخگویی صریح و روشن در این زمینه باشند تا فلسفه نظری و عملی مربوط به چیستی و چرایی تحصیلات، به درستی تعیین و تبیین شود. جایگاه پرسشگری و پاسخگویی در اجتماع اولیای خانه و مدرسه برای بهبود روابط آنان با دانشآموزان باید مورد تأکید قرار گیرد تا بتوانیم به شرایط مطلوبی برسیم و سال تحصیلی را با موفقیتهای چشمگیری همراه کنیم. آنچه دانشآموزان را در دو بعد داشتن و نداشتن موفقیت متمایز میکند، داشتن انگیزه برای تحصیل کردن است و اگر دانشآموزان از انگیزههای قوی برای پرداختن به تحصیل برخوردار باشند بیتردید هیچگاه با پدیدهای به نام «دانشآموز تنبل» روبهرو نخواهیم شد. بر اساس منطقی که در حوزه روانشناسی وجود دارد؛ برخورداری و بهرهمندی از انگیزش و هیجان لازم برای پرداختن به تحصیل از سوی دانشآموز باعث میشود ما پدیدهای به نام تنبلی نداشته باشیم و همه دانشآموزان، تحصیل علم و دانش و رسیدن به پیشرفت تحصیلی را با قدرت و توان زیاد دنبال خواهند کرد و از این طریق؛ نتایج و کارنامه درخشانی را از آن خود و اولیا خانه و مدرسه خواهندکرد.
حال ممکن است این پرسش مطرح شود که چگونه میتوان انگیزه و هیجان لازم را برای پرداختن به تحصیل با کیفیت بالا، در دانشآموزان ایجاد کرد؟ یکی از خواستههای دانشآموزان پس از اتمام تحصیلات؛ برخورداری و بهرهمندی از شغل و درآمد پایدار است تا بهوسیله آن بتوانند آینده خود را شکل دهند و اگر این خواسته از سوی آنان قابل تحقق تشخیص داده شود بیتردید انگیزه و هیجان لازم برای رویکردهای ویژه به تحصیلات نیز بهوجود خواهد آمد و در نقطه مقابل؛ اگر چنین خواستهای غیرقابل تحقق نشان داده شود، تلاش و کوشش خود را بیفایده تشخیص خواهند داد. نقش شغل و درآمد پایدار در ایجاد انگیزش و هیجان برای دانشآموزان به طور مستقیم و غیر مستقیم نمود مییابد و یک واقعیت انکار ناپذیر است پس اگر خواهان رشد و تحصیل فرزندان و دانشآموزان خود هستیم باید این بخش از واقعیت زندگی آنان را نیز در نظر داشته باشیم و از آن غافل نشویم.
هر یک از دستگاههای زیرمجموعه قوای سهگانه، در این باره دارای مسئولیت هستند و باید شرح وظایف و اختیارات آنها به همراه برنامههایی که لازم است داشته باشند به طور شفاف در اختیار عموم قرار گیرد تا همگان بدانند که چرا و چگونه باید روحیه مطالبهگری داشته باشند تا کیفیت و کمیت تأسیسات، تجهیزات و خدمات آموزشی به سطح قابل قبولی افزایش یابد.
آگاهی بخشی به والدین برای رسیدگی به امور تحصیلی دانشآموزان یک امر مهم بهشمار میرود و همه میدانیم که پدر یا مادر بسیاری از دانشآموزان، دارای مسئولیتها و جایگاههای سازمانی و تشکیلاتی در دستگاههای زیرمجموعه قوای سهگانه هستند و اگر ساز و کار موجود میان خانه و مدرسه به درستی طراحی و اجرا شود، امکانات و موقعیتهای خوبی برای موفقیتهای هرچه بیشتر دانشآموزان و همچنین اولیای خانه و مدرسه فراهم خواهد شد.
هر پدر و مادری به طور طبیعی خواهان موفقیت فرزند خود در راه تحصیل علم و دانش است و دانشآموزان نیز هدفی جز موفقیت ندارند پس باید دید چرا آنچه باید به دست آید هیچگاه فراهم نمیشود؟! به نظر میرسد جامعه ما نیازمند بازنگری دقیق در مباحث علمی و عملی مربوط به سالهای تحصیلی دانشآموزان است و درنگ در اینباره جایز نیست، زیرا ممالک مختلف جهان با سرعت و شتاب زیاد در حال پیشروی به سوی موفقیتهای هرچه بیشتر هستند و اگر ما دست به کار نشویم، دچار عقبماندگی شدیدی خواهیم شد.
یادآوری این موضوع ضروری به نظر میرسد که رسانهها نیز نقش چشمگیری در این زمینهها دارند و اگر در کنار تهیه و انتشار مطالب خوب؛ مطالبهگر نیز باشند، فضای همدلی و همراهی مفید و مؤثری در جامعه برای پیشرفت تحصیلی فرزندان این مرز و بوم ایجاد خواهد شد.